ΤΟ ΜΙΚΡΟ ΑΥΤΟ ΚΕΙΜΕΝΟ είχε μια ανεπανάληπτη διαδρομή. Το γεγονός ότι ο Σαλάμοφ εκπλήσσεται
και χαίρεται που το ανακαλύπτει σε μια βιβλιοθήκη φυλακής το 1937 οφείλεται στο ότι αυτό το
αφήγημα, που τότε δεν μπορούσε να το βρει κανείς, είχε αποκτήσει διαστάσεις θρύλου. Όταν
δημοσιεύθηκε το 1926 στο λογοτεχνικό περιοδικό Νέος Κόσμος, προκάλεσε τέτοιο σκάνδαλο ώστε
ελάχιστες μέρες μετά την έκδοσή του ο διευθυντής του περιοδικού απολύθηκε, όλα τα αντίτυπα του
περιοδικού κατασχέθηκαν (οι πράκτορες της ΟΓκεΠεΟύ πήγαιναν και τα έπαιρναν από τους
συνδρομητές του) και το τεύχος ξανατυπώθηκε χωρίς να περιλαμβάνει τη νουβέλα του Πιλνιάκ.
Αλλά κάποια αντίτυπα της πρώτης έκδοσης μπορούσε ακόμη να τα βρει κανείς από καθαρή τύχη –τί
ειρωνεία της ζωής! – όπως ο Σαλάμοφ στη βιβλιοθήκη μιας μοσχοβίτικης φυλακής…
Η νουβέλα του Μπορίς Πιλνιάκ βασίζεται σε πραγματικά γεγονότα σχετικά με το θάνατο του
διάσημου στρατηγού του Κόκκινου Στρατού, που συνέβη υπό μυστηριώδεις συνθήκες.
Χαρακτηρισμένη ως «αντεπαναστατική» και «συκοφαντική απέναντι στην Κεντρική Επιτροπή και στο
Κόμμα», η νουβέλα αυτή, που λογοκρίθηκε αμέσως μόλις δημοσιεύθηκε, είναι ένα από τα πρώτα
λογοτεχνικά κείμενα που περιγράφουν εκ των έσω τη διαβολική μηχανή της επανάστασης που
κομματιάζει σιγά σιγά τα παιδιά της.
Η σχεδόν παραισθησιογόνα δύναμή της συγκρατείται κυρίως από τις λογοτεχνικές αρετές της και
από την εντυπωσιακή μοντερνικότητά της: Με την ψυχρότητα και την ακρίβεια μιας κάμερας, με στυλ
κινηματογραφικό και γράψιμο με μικρές φράσεις, μια τρελαμένη σελήνη παρατηρεί τις περίεργα
ύποπτες κινήσεις των ανθρώπων σε μια πόλη-μηχανή που την τυλίγει η ομίχλη και τη διαπερνούν τα
φώτα των αυτοκινήτων καθώς τρέχουν ξέφρενα προς κάθε κατεύθυνση, μέσα στη νύχτα.
Μπορίς Πιλνιάκ (1894-1938). Το πραγματικό του όνομα ήταν Μπορίς Βογκάου. Γεννήθηκε στο Μοζάισκ. Ο πατέρας του ήταν Γερμανός κτηνίατρος. Σπούδασε Οικονομικά στο Εμπορικό Ινστιτούτο της Μόσχας. Μπήκε νωρίς στη λογοτεχνία. Στα δεκαπέντε του χρόνια είχε κιόλας δημοσιεύσει το σύντομο διήγημά του "Την άνοιξη". Το 1919 εκδίδεται η πρώτη του συλλογή διηγημάτων. Στα 1920 κυκλοφορεί το μυθιστόρημά του "Γυμνός χρόνος", που τον κάνει γνωστό ως συγγραφέα. Στο βιβλίο του "Αποσπάσματα από το ημερολόγιο" (1924) γράφει ότι "την κομμουνιστική λογοτεχνία δεν μπορείς να τη δημιουργήσεις τεχνητά..." Και πιο κάτω: "Παίρνω εφημερίδες και βιβλία, και το πρώτο πράγμα που με εντυπωσιάζει είναι το ψέμα παντού: στην εργασία, στην κοινωνική ζωή, στις οικογενειακές σχέσεις". Μετά απ' αυτό ο Τύπος άρχισε τις επιθέσεις εναντίον του, χαρακτηρίζοντάς τον μικροαστό και προδότη. Το βιβλίο του "Η ιστορία του φεγγαριού που δεν έσβηνε" (1926), που μιλούσε για τη χρήση βίας εναντίον του ανθρώπου, κατασχέθηκε. Το 1929, στο Βερολίνο, κυκλοφορεί η νουβέλα του "Το κόκκινο ξύλο", για την οποία δέχεται ομαδικά τα πυρά της κριτικής. Το 1930 γράφει το βιβλίο "Ο Βόλγας πέφτει στην Κασπία", όπου μιλά για τη γένεση της "νέας ρωσικής κουλτούρας". Η μοίρα του ήταν ήδη προδιαγεγραμμένη... Στις 28 Οκτωβρίου 1937 συλλαμβάνεται και πέντε μήνες αργότερα εκτελείται. Το όνομά του αποκαταστάθηκε μετά θάνατον.
