Στα τέλη του 17ου αιώνα, ο αρχιμανδρίτης -αργότερα πατριάρχης Ιεροσολύμων- Χρύσανθος Νοταράς με προτροπή του ηγεμόνα της Ουγγροβλαχίας Κωνσταντίνου Μπασαράμπα συνθέτει πραγματεία για το επιτίμιο του αφορισμού. Η πραγματεία αυτή που σώζεται ολόκληρη σε δύο χειρόγραφα και ένα τμήμα της σε ένα τρίτο, παρέμεινε ως τώρα ανέκδοτη, μολονότι αποτελεί την πρώτη συστηματική προσπάθεια μελέτης της ποινής του αφορισμού, ποινής που αποτέλεσε ένα από τα σημαντικότερα "εργαλεία" της Εκκλησίας για την άσκηση της πολιτικής της, ιδιαίτερα κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας.
Στο κείμενο αυτό που εκδίδεται τώρα, ο Χρύσανθος αναλύει διεξοδικά την προέλευση της ποινής, τη χρήση της, τα αρνητικά αποτελέσματα που επιφέρει η επιβολή της, τη θαυματουργική διάσταση των άλιωτων αφορισμένων κ.λπ. Με τον τρόπο αυτό η πραγματεία αποτελεί μια καλή και εμπεριστατωμένη προσέγγιση του αφορισμού και των συνεπειών του.
