Ο παρών τόμος περιλαμβάνει δέκα από τα δώδεκα διηγήματα που συνόδευαν την πρώτη έκδοση της νουβέλας του Γιάννη Σκαρίμπα με τίτλο Το θείο τραγί (1933), η οποία κυκλοφόρησε αυτοτελώς το 1971 από τις εκδόσεις Κείμενα.
Τα διηγήματα αυτά που επανέρχονται στο φως σχεδόν έναν αιώνα μετά την πρώτη τους κυκλοφορία, δεν είναι υποδεέστερα των διηγημάτων του της ίδιας εποχής ως προς την αισθητική τους ποιότητα, ενώ συμπληρώνουν την εικόνα μας για το έργο και κυρίως για την εξέλιξη της ποιητικής και της γλώσσας του συγγραφέα. Ο τίτλος της συλλογής επιλέχθηκε από το πρωτοποριακό για την εποχή του και ιδιότυπο ομότιτλο διήγημα.
Τα διηγήματα του τόμου με τη σειρά που εμφανίζονται:
«Το κρασί της αγάπης», «Η χρυσόμυγα της βρόμας», «Ένας αρχάγγελος στο περιγιάλι», «Η ιστορία ενός ασήμαντου», «Ο Αυτοκράτωρ της Κίνας», «Λουλούδι της Μονεμπασιάς», «Ο φίλος μου!», «Ο Ούζος», «Κλάρα Χαντά – Πειραιεύς» και «Δυο ψυχές κι ένα αστέρι».
[ΑΠΟΣΠΑΣΜΑ ΑΠΟ ΤΟ ΔΙΗΓΗΜΑ ΜΕ ΤΙΤΛΟ «Ο ΟΥΖΟΣ»]
Θεέ µου! Ψαλίδι γοργοφτέρουγο η γλώσσα του, γλυκολαρύγγιζε ψιλούς καηµούς, αψά µεράκια. Τον Μάη – τον Μάη µε τα λουλούδια του γαλιάντριζε. Φούσκωνε µέσα του –ένας πόταµος– ο οίστρος του, άπλωνε της ζωής του ο ουρανός κι εγέλα.
Ο Ταρσανάς!....
Λιγνή γοργόνα να σκαλίζεις πά’ στην πλώρη.
Να κάνεις χτένι τα φτερούγια της, να κάνεις φίδια το µαλλί της· χλέπι προς χλέπι να κεντάς χυτό κορµάκι.
Έτσι περδικοστήθα, αγοροπρόσωπη, µε τον λαιµό χυτό –σαν τ’ αϊτού–, µε χέρια σαν φτερούγες απλωµένα. Σαν τον χυµιό του σαϊνιού, να ορµάει η οµορφιά της κατ’ το κύµα!
Ο Ταρσανάς!
Τρυπάνι και σκαρπέλο! Η µυρουδιά του κατραµιού να σου κεντρίζει το µεράκι.
Να ’ναι στις σκάρες των ψυχούλες νιόβγαλτες τα µπρίκια –µε δίχως νύχια και φτερό αϊτοί: οι γολέτες– και να ’ν’ τα όκια τους γλαρά, έτσι νοσταλγικά, σαν να βαθιοί καηµοί, θαλασσινά µεράκια τα συµπήραν.
Γιάννης Σκαρίμπας (1893-1984). Τα αυτοβιογραφικά σημειώματα του Σκαρίμπα αλληλοαναιρούνται ως προς τις πληροφορίες γύρω από τον τόπο και το χρόνο γέννησής του. Βάσει ερευνών μετά το θάνατο του λογοτέχνη ο Γιάννης Σκαρίμπας γεννήθηκε το 1893 στο Αίγιο της Αχαΐας, γιος του Ευθύμιου Σκαρίμπα και της Ανδρομάχης το γένος Λιάκου Σκαρτσίλα. Ο πατέρας του ήταν πληβείος, η μητέρα του όμως καταγόταν από αρχοντική γενιά και ήταν μορφωμένη. Είχε μια μικρότερη αδερφή την Καλλιόπη (γεν. το 1915) που ασχολήθηκε με την ποίηση. Το 1906 αποφοίτησε από το αλληλοδιδακτικό Δημοτικό σχολείο της Ιτέας. Μετά από παρακίνηση του δασκάλου του λόγω των υψηλών επιδόσεών του ο μικρός Γιάννης γράφτηκε στο Ελληνικό Σχολείο του Αιγίου, όπου ολοκλήρωσε τις εγκύκλιες σπουδές του (τέλειωσε το 1908) και παράλληλα πήρε πτυχίο από τη μέση δασική σχολή της πόλης. Το 1912 εργάστηκε ως διευθυντής λογιστηρίου στο υποκατάστημα της γερμανικής εταιρείας "Singer" στην Πάτρα. Στο τέλος του επόμενου χρόνου στρατεύτηκε για να πολεμήσει στον Β΄ Βαλκανικό Πόλεμο, όπου πήρε το βαθμό του δεκανέα. Μετά την έκρηξη του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου το τάγμα του Σκαρίμπα μεταφέρθηκε στο μακεδονικό μέτωπο. Εκεί διακρίθηκε και παρασημοφορήθηκε για ένα τραύμα στο σβέρκο. Τον Οκτώβρη του 1916 πήρε άδεια και επέστρεψε στην Αγία Ευθυμία. Κατά τη διάρκεια του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου απαλλάχτηκε των στρατιωτικών του καθηκόντων καθώς είχε πετύχει σε ένα διαγωνισμό τελωνοφυλάκων. Το 1919 τοποθετήθηκε στο τελωνείο της Χαλκίδας και γράφτηκε στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών. Τον ίδιο χρόνο παντρεύτηκε την Ελένη Κεφαλινίτη (με την οποία απέκτησε πέντε παιδιά) και μετά το γάμο του αποσπάστηκε στο τότε νεοσύστατο τελωνείο της Ερέτριας, όπου έμεινε ως το 1922. Μετά τη Μικρασιάτική Καταστροφή επανήλθε στη Χαλκίδα, όπου και παρέμεινε ως το τέλος της ζωής του. Κατά τη διάρκεια της παραμονής του στην Ερέτρια ο Σκαρίμπας είχε ολοκληρώσει τα εννιά πρώτα διηγήματά του, ωστόσο η συνειδητή του ενασχόληση με τη λογοτεχνία χρονολογείται από την επιστροφή του στη Χαλκίδα. Τότε μελέτησε νεοελληνική ποίηση και δημοτικό τραγούδι, καθώς επίσης έργα των Έντγκαρ Άλαν Πόε, Κνουτ Χάμσουν, Μιγκέλ ντε Θερβάντες, Φιοντόρ Ντοστογιέφσκι, Χένρικ Ίψεν και Όσκαρ Ουάιλντ, που επηρέασαν το έργο του. Η πρώτη επίσημη εμφάνισή του στη λογοτεχνία σημειώθηκε το 1929 με τη δημοσίευση του διηγήματός του "Στις πετροκολόνες στο λιμάνι" και τη βράβευσή του στον πανελλήνιο διαγωνισμό διηγήματος του περιοδικού του Κώστα Μπαστιά "Ελληνικά Γράμματα" για το έργο του "Καπετάν Σουρμελής ο Στουραΐτης", που έγινε δεκτό με ενθουσιασμό από την κριτική επιτροπή (Μπαστιάς, Φώτης Κόντογλου, Κώστας Καρθαίος και Λέων Κουκούλας). Το 1930 εξέδωσε την πρώτη συλλογή διηγημάτων του με τίτλο "Καϋμοί στο Γρυπονήσι". Στροφή στην μέχρι τότε πορεία του αποτέλεσε το επόμενο έργο που εξέδωσε (1932) με τίτλο "Το θείο Τραγί" και εμφανείς επιρροές από το γαλλικό σουρεαλισμό. Ακολούθησε ο "Μαριάμπας" που αντιμετωπίστηκε από την κριτική ως αριστούργημα και το 1938 τυπώθηκε η πρώτη του ποιητική συλλογή με τίτλο "Ουλαλούμ". Κατά τη διάρκεια του ελληνοϊταλικού πολέμου δημοσίευσε άρθρα στην εφημερίδα της Χαλκίδας "Εύριπος" και στράφηκε με ενδιαφέρον προς το ελληνικό θέατρο σκιών. Στη γερμανική κατοχή κινδύνευσε να πεθάνει από την πείνα και το 1942 σημειώθηκε η πολύκροτη δίκη που κίνησε εναντίον του Αργύρη Βαλσαμά για συκοφαντική δυσφήμηση, καθώς ο τελευταίος είχε ισχυρισθεί πως το θεατρικό έργο του Σκαρίμπα "Η γυναίκα του Καίσαρος" ήταν αποτέλεσμα αντιγραφής από το έργο του Σόμμερσετ Μωμ "Το βαμμένο πέπλο". Στρατεύτηκε στο ΕΑΜ, ωστόσο δε διώχτηκε ούτε εξορίστηκε και το 1945 κυκλοφόρησε τη βραχύβια εφημερίδα "Λευτεριά". Υποτονική ήταν η πολιτική του δραστηριότητα και κατά τη διάρκεια του εμφυλίου αλλά και αργότερα στη δικτατορία του Παπαδόπουλου. Η συγγραφική και εκδοτική του δραστηριότητα συνεχίστηκε ως τα τελευταία χρόνια της ζωής του με ποιήματα, μυθιστορήματα, διηγήματα, θεατρικά έργα, δοκίμια και μελέτες. Τιμήθηκε από την Εταιρεία Ευβοϊκών Σπουδών (1964) και το Δήμο Χαλκιδέων (1978), καθώς και με το Α΄ Κρατικό Βραβείο Πεζογραφίας για το βιβλίο του "Φυγή π
