Προς το τέλος της ζωής του, ο Ζαν-Ζακ Ρουσσώ, έχοντας ήδη ολοκληρώσει τις περίφημες Εξομολογήσεις του και γράψει το Ο Ρουσσώ κριτής του Ζαν-Ζακ, θα προβεί, μεταξύ 1776 και 1778, στη συγγραφή μίας ακόμη σειράς αυτοβιογραφικών κειμένων· οι Ονειροπολήσεις ενός μοναχικού περιπατητή είναι το τελευταίο του έργο, που θα δημοσιευθεί μετά θάνατον, το 1782. Σε αυτό, καταγράφει τους στοχασμούς του στη διάρκεια των καθημερινών περιπλανήσεών του στην εξοχή.
Πρόκειται για ένα έργο αδιαμφισβήτητης λογοτεχνικής και φιλοσοφικής αξίας, που αποκαλύπτει όψεις τόσο της κοσμοθεωρίας όσο και της προσωπικότητας του Ρουσσώ μ’ έναν καινοφανή τρόπο, καθώς αποτελεί μια ιδιάζουσα μορφή αναπαράστασης μεταξύ μνήμης, αναστοχασμού και συναισθήματος, φαντασίας και αυτο-παρατήρησης· ένα έργο που επέδρασε καταλυτικά στους μεταγενέστερους συγγραφείς, από τους ρομαντικούς ποιητές (καθώς θεωρείται εμβληματικό έργο του Ρομαντισμού, συγκρίσιμο με τα Βάσανα του νεαρού Βέρθερου του Γκαίτε) έως τον Μπωντλαίρ και τον Προυστ.
Ο ρομαντισμός του Ρουσσώ, μολονότι απέχει εκ πρώτης όψεως από την πολιτική φιλοσοφία του, στην ουσία αποκαλύπτει μια «ρομαντική ανθρωπολογία», στον βαθμό που ο εκ Γενεύης στοχαστής υπερασπίζεται σε αυτό το έργο την ιδέα μιας ταυτότητας του εγώ και της φύσης, μιας υποκειμενικότητας όπου η φαντασία υπερβαίνει τη λογική. Το αποτέλεσμα είναι ότι αυτό που κρίνεται συνήθως ως ένα καθαρά αυτοβιογραφικό δοκίμιο θέτει στην ουσία τα θεμέλια της πολιτικής φιλοσοφίας του Ρουσσώ.
Οι Ονειροπολήσεις είναι επίσης μια απόπειρα ενδοσκόπησης του συγγραφέα, στην οποία οι περιπλανήσεις στη φύση λειτουργούν αποκαλυπτικά και η φύση παρουσιάζεται ως ένα πραγματικό καταφύγιο από την πραγματικότητα, εναντίον των διακυμάνσεων, καλών ή κακών, της ζωής στην πόλη και μέσα στην κοινωνία.
Jean - Jacques Rousseau (1712-1778). Εξ αιτίας της άτυχης παιδικής ζωής του εγκατέλειψε 16 ετών το καλβινιστικό σπίτι του στη Γενεύη και προσεχώρησε στον Καθολικισμό. Δεν είχε ποτέ συγκροτημένη εκπαίδευση, οι γνώσεις του όμως υπερεπαρκούσαν ώστε το 1742 να δουλέψει στο Παρίσι ως ιδιωτικός δάσκαλος σε σπίτια ευγενών. Ο Ρουσώ γνωρίστηκε με τον Diderot, για του οποίου την "Εγκυκλοπαίδεια" έγραψε άρθρα μουσικής θεωρίας. Ζούσε ανύπαντρος με την Therese Levasseur, με την οποία είχε 5 παιδιά που μεγάλωναν σε ορφανοτροφείο. Επειδή καταδικάστηκαν τα γραπτά του από τον επίσκοπο του Παρισιού και κινδύνευε να φυλακιστεί, εγκατέλειψε ο Ρουσώ το Παρίσι και εγκαταστάθηκε για αρκετά χρόνια στο εξωτερικό, από το 1762 στην Ελβετία και κατά τα έτη 1767-1770 στην Αγγλία.
Στην πολιτική φιλοσοφία του ζητούσε ο Ρουσώ ίδια δικαιώματα για όλους τους πολίτες, με δημοκρατική διακυβέρνηση και κοινωνικό έλεγχο. "Οι άνθρωποι γεννιώνται καλοί από τη φύση τους και διαφθείρονται από την κρατούσα εκκλησία, την κακή παιδεία και τις κρατούσες οικονομικές συνθήκες. Ο μόνος δρόμος για να βελτιωθούν είναι να αφεθούν ελεύθεροι". Το έργο του "Du contrat social" (1762), το οποίο ανήκει στα θεμελιώδη έργα υπέρ της σύγχρονης δημοκρατίας, περιέχει τις αρχές της κοινωνικής θεωρίας του Ρουσώ, στην οποία είναι απαραίτητος ο πολιτικά υπεύθυνος πολίτης. Σε ανάλογο βαθμό επηρέασε τις μετέπειτα εξελίξεις και η εκπαιδευτική θεωρία του.
Ο Ρουσώ συνέθεσε έργα συμφωνικής μουσικής και έγραψε μυθιστορήματα, τα οποία επηρέασαν τη λογοτεχνία της εποχής του. Θεωρείται ότι προετοίμασε με το φιλοσοφικό του έργο το δρόμο για τη γαλλική επανάσταση.
