Τι είναι πραγματικά όσιο και τι ανόσιο (ευσεβές και ασεβές); Τι είναι η δικαιοσύνη; Ό,τι είναι όσιο είναι και δίκαιο; Ποιος ή τι επιβάλλει στους ανθρώπους τις έννοιες αυτές και υπό ποια δικαιοδοσία; Αυτός που αποφασίζει να τις επιβάλλει σε κάποιον είναι πιο δίκαιος από εκείνον; Αυτά και πολλά ακόμη ερωτήματα αναδύονται στον πλατωνικό διάλογο Εὐθύφρων.
«Ο διάλογος Εὐθύφρων ή Περὶ τοῦ ὁσίου θεωρείται γνήσιος πλατωνικός διάλογος και τοποθετείται γύρω στο 399 π.Χ., όταν ο Σωκράτης μεταβαίνει στην «βασιλέως στοά» της Αθήνας όπου βρίσκεται η έδρα του ανώτατου δικαστικού άρχοντα, ώστε να πληροφορηθεί για τις κατηγορίες που έχουν υποβληθεί εναντίον του από τον Μέλητο. Έχει ως θέμα το όσιο και την προσπάθεια απόδοσης του σωστού, αν όχι του καταλληλότερου, ορισμού της οσιότητας (τὸ εὐσεβές, τὸ ὅσιον), δηλαδή της αρμόζουσας συμπεριφοράς απέναντι στα θεία. Η προσπάθεια διατύπωσης ενός πλήρους και ιδιάζοντος ορισμού επιχειρείται από δύο διαλεγόμενα πρόσωπα: τον Σωκράτη και τον Ευθύφρονα, με τρόπο που θα δώσει την ευκαιρία στον πρώτο να εφαρμόσει υποδειγματικά την ελεγκτική μέθοδο της διαλεκτικής. Είναι σύντομος και ανήκει στους σωκρατικούς διαλόγους, δηλαδή σ’ αυτούς που σύμφωνα με όλους τους εξελικτικούς μελετητές θεωρούνται ότι γράφτηκαν κατά την πρώιμη συγγραφική περίοδο του Πλάτωνα, κάτι που δικαιολογείται μεταξύ άλλων και από την τυπική δομή του έργου. […]
Μπορεί ο πρώιμος αυτός διάλογος να προχωρά σχετικά σύντομα σε σχέση με άλλους, περιέχει όμως μία συζήτηση που κινείται περιμετρικά της εξεταζόμενης έννοιας και είναι άφθονη σε πνευματικές διατυπώσεις και επιχειρήματα για ένα καθολικό περιεχόμενο. Τα ζητήματα που τίθενται μέσα στο έργο κινούνται, κατά ελάσσονα λόγο, στην περιοχή της φιλοσοφικής ανθρωπολογίας της θρησκείας. Τα δε τεκμηριωμένα επιχειρήματα του Σωκράτη ανακύπτουν το ένα μετά το άλλο αναδεικνύοντας την υψηλή τέχνη της λογικής τους παράλληλα με μια ρητορική δεινότητα, ικανά να εξαναγκάσουν τον υπερήφανο μάντη να αλλάξει γνώμη πέντε φορές. Παρ’ ότι στο τέλος δεν δίνεται ουδεμία βέβαιη απάντηση για το τι πραγματικά είναι η ευσέβεια, η συνεχής αμφισβήτηση που δημιουργείται και που ουσιαστικά ευθύνεται για την αποδόμηση οποιουδήποτε ορισμού, είναι εξαιρετικά γόνιμη και επιβεβαιώνει μία κυρίαρχη άποψη του Σωκράτη, ότι τελικά «αυτό που ξέρουμε για τον κόσμο είναι ότι δεν ξέρουμε τίποτα».
Έλληνας φιλόσοφος και συγγραφέας (427-347 π.Χ.). Γεννήθηκε στην Αθήνα από γονείς ευγενείς. Ο πατέρας του Αρίστωνας έλεγε ότι καταγόταν από τη γενιά του Κόδρου και η μητέρα του Περικτιόνη από το Σόλωνα. Είχε δύο αδερφούς, τον Αδείμαντο και το Γλαύκωνα. Το πρώτο του όνομα ήταν Αριστοκλής. Πλάτωνας ονομάστηκε αργότερα για το ευρύ του στέρνο και το πλατύ του μέτωπο. Νέος ασχολήθηκε με την ποίηση, αλλά γρήγορα στράφηκε προς τη φιλοσοφία. Ήταν 20 χρόνων, όταν γνώρισε το Σωκράτη και έμεινε κοντά του για οκτώ ολόκληρα χρόνια, μέχρι την ώρα που ο μεγάλος δάσκαλος πέθανε (399 π.Χ.). Ο άδικος θάνατος του Σωκράτη τον έπεισε ότι η αθηναϊκή δημοκρατία είχε μεγάλα ελαττώματα και ανέλαβε το ρόλο του κοινωνικού μεταρρυθμιστή. Μετά τη θανάτωση του Σωκράτη για λίγο καιρό κατέφυγε στα Μέγαρα, κοντά στο συμμαθητή του Ευκλείδη. Ύστερα γύρισε στην Αθήνα, όπου για 10 χρόνια ασχολήθηκε με τη συγγραφή φιλοσοφικών έργων, τα οποία φέρουν τη σφραγίδα της σωκρατικής φιλοσοφίας. Στη συνέχεια ταξίδεψε στην Αίγυπτο και στην Κυρήνη, όπου σχετίστηκε με το μαθηματικό Θεόδωρο, και τέλος στον Τάραντα της Ιταλίας, όπου γνώρισε τους πυθαγόρειους, από τη φιλοσοφική σκέψη των οποίων επηρεάστηκε αποφασιστικά. Μετά πέρασε στη Σικελία. Στην αυλή του βασιλιά των Συρακουσών Διονυσίου Α΄ γνώρισε το βασιλικό γυναικάδελφο Δίωνα, με τον οποίο συνδέθηκε φιλικά. Η φιλία όμως αυτή προκάλεσε τις υποψίες του Διονυσίου για συνωμοσία, γι' αυτό έδιωξε τον Πλάτωνα από τη Σικελία. Στην Αίγινα κινδύνεψε να πουληθεί ως δούλος αλλά τον εξαγόρασε ο Κυρηναίος φίλος του Αννίκερης. Επιστρέφοντας στην Αθήνα άνοιξε τη φιλοσοφική σχολή του, την Ακαδημία. Η προσπάθεια όμως των δύο φίλων να προσηλυτίσουν στις ιδέες τους το νέο ηγεμόνα Διονύσιο Β΄ απέτυχαν. Για τρίτη φορά ήρθε στην αυλή των Συρακουσών το 361, με σκοπό να συμφιλιώσει το Δίωνα με το Διονύσιο. Αυτή τη φορά κινδύνεψε και η ζωή του. Τον έσωσε η επέμβαση του πυθαγόρειου Αρχύτα. Αλλά ο Δίωνας δε γλίτωσε. Δολοφονήθηκε το 353. Έτσι ο Πλάτωνας έχασε τον άνθρωπο στον οποίο στήριξε τις ελπίδες του για την επιβολή των πολιτικών του ιδεών. Από τότε ο Πλάτωνας και μέχρι το θάνατό του ασχολήθηκε με τη διδασκαλία και με τη συγγραφή έργων φιλοσοφικών. Τα έργα του Πλάτωνα είναι 36 και όλα, εκτός από την "Απολογία", διαλογικά. Και στη συγγραφή ο φιλόσοφος μιμήθηκε τη διδασκαλία του Σωκράτη, ο οποίος δίδασκε διαλογικά. Οι διάλογοί του επιγράφονται με το όνομα κάποιου από τα διαλεγόμενα πρόσωπα, π.χ. "Τίμαιος", "Γοργίας", "Πρωταγόρας" κ.λπ. Τρεις μόνο διάλογοι, το "Συμπόσιο", η "Πολιτεία" και οι "Νόμοι" τιτλοφορούνται από το περιεχόμενό τους. Σ' όλους τους διαλόγους τη συζήτηση διευθύνει ο Σωκράτης. Στους παλαιότερους διαλόγους διατηρεί την εικόνα του πραγματικού Σωκράτη, ενώ στους νεότερους κάτω από το πρόσωπο του δάσκαλου κρύβεται ο ίδιος ο μαθητής. Το σύνολο του πλατωνικού έργου διακρίνεται σε τρεις περιόδους με βάση τη χρονολογική σειρά:
α) Περίοδος της νεότητας (400-387 π.Χ.): Σ΄ αυτήν ανήκουν: Απολογία, Κρίτων, Χαρμίδης, Πρωταγόρας, Λάχης, Ευθύφρων, Ιππίας Μείζων, Ιππίας Ελάσσων, Ίων, Λύσις.
β) Περίοδος ωριμότητας (386-367 π.Χ.). Σ' αυτήν ανήκουν: Μενέξενος, Κρατύλος, Ευθύδημος, Γοργίας, Μένων, Παρμενίδης, Φαίδων, Φαίδρος, Πολιτεία, Συμπόσιον, Θεαίτητος.
γ) Περίοδος γηρατειών (366-348 π.Χ.). Περιλαμβάνονται: Σοφιστής, Πολιτικός, Φίληβος, Κριτίας, Τίμαιος, Νόμοι, 7η επιστολή.
