Τα έργα του Γκρέκο στην Ισπανία

"ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ": Μορφή και περιεχόμενο. Το βιβλίο "Les oeuvres du Greco en Espagne" τυπώνεται τον Σεπτέμβριο του 1939, λίγες μόλις μέρες ύστερα από την κήρυξη του Πολέμου και -κατά ειρωνικό τρόπο- συγχρόνως σχεδόν με το "Greco als Gestalt des Manierismus" του γερμανού ιστορικού της τέχνης, καθηγητή στο Πανεπιστήμιο του Μονάχου και μέλους του ναζιστικού κόμματος Χούγκο Κέρερ, ο οποίος το αφιερώνει στον στρατηγό Φράνκο. Όπως όλες οι δημοσιεύσεις του Ζερβός, έτσι και η συγκεκριμένη διακρίνεται από ιδιαίτερα εκδοτικά χαρακτηριστικά: μεγάλο σχήμα, τυπογραφική φροντίδα και κυρίως 197 ολοσέλιδες μαυρόασπρες φωτογραφικές αναπαραγωγές με πλήθος λεπτομερειών για καθένα από τα εξεταζόμενα έργα, οι οποίες αναδεικνύουν τα στυλιστικά και εικονογραφικά στοιχεία τους. Οι εκδοτικές αυτές επιλογές του Ζερβός είναι εξαιρετικά εύγλωττες ως προς τις αισθητικές και μεθοδολογικές αντιλήψεις του -όπου η εικόνα γίνεται το επιχείρημα- και αντανακλούν τους θεωρητικούς προσανατολισμούς του στη μελέτη του καλλιτεχνικού έργου. Το βιβλίο περιλαμβάνει ένα σύντομο σημείωμα προς τον αναγνώστη, μια εκτενή μελέτη σε πέντε ενότητες -σχετικά με την επικαιρότητα, τον βίο, τον μυστικισμό, τη ζωγραφική και τις προσωπογραφίες του Γκρέκο-, καθώς και την αναλυτική παρουσίαση δεκαπέντε θρησκευτικών έργων, σύντομες αναφορές σε ορισμένους άλλους πίνακές του, όπως και σε επτά από τις προσωπογραφίες του, λίγες σελίδες με εικόνες έργων που εντοπίστηκαν στην Ισπανία κατά τη διάρκεια του Εμφυλίου και τέλος μια συνοπτική αναφορά στα γλυπτά του. Πρόκειται στο σύνολό τους για πίνακες τους οποίους, όπως συχνά τονίζει ο ίδιος, είχε την ευκαιρία να δει και να μελετήσει «στο φως της μέρας», κατά τη διάρκεια των ταξιδιών του στην Ισπανία την περίοδο 1936-1938. [...] Είναι σαφές πως ο Ζερβός στο βιβλίο του δεν επιδιώκει να καταρτίσει έναν κατάλογο των αυθεντικών έργων του Θεοτοκόπουλου, αλλά να αναδείξει τα ιδιαίτερα εκείνα τεχνοτροπικά χαρακτηριστικά που θα εξασκήσουν το βλέμμα του φιλότεχνου αναγνώστη, ώστε να διαχωρίζει το αντίγραφο από το πρωτότυπο.