Στο βιβλίο αυτό συγκεντρώνονται οι μελέτες και τα άρθρα του Νικόλαου Μ. Παναγιωτάκη (1935-1997), καθηγητή του Πανεπιστημίου Κρήτης και διευθυντή του Ελληνικού Ινστιτούτου Βενετίας, που αφορούν την πρώτη περίοδο της ζωής του Δομήνικου Θεοτοκόπουλου (1541-1614) στην Κρήτη. Στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος του Ν.Μ.Π. βρίσκεται ο άνθρωπος Δομήνικος Θεοτοκόπουλος και όχι η τέχνη του. Ο μελετητής εκμεταλλεύεται μεθοδικά και εξαντλητικά γνωστές και άγνωστες ως τώρα ιστορικές πηγές, αντλημένες κυρίως από τα Αρχεία και τις Βιβλιοθήκες της Βενετίας και της Ρώμης, για να φωτίσει ζητήματα που συνδέονται με τη ζωή και τη δράση του Θεοτοκόπουλου στη Κρήτη, με τη καταγωγή, το δόγμα και την οικονομική κατάσταση της οικογένειάς του, και για να περιγράψει τις πολιτισμικές και καλλιτεχνικές συνθήκες του καιρού και του γενέθλιου τόπου, μέσα στις οποίες ο ζωγράφος σπούδασε τα γράμματα και μυήθηκε στα μεγάλα μυστικά της τέχνης του. Χάρη στις συστηματικές έρευνες του Ν.Μ.Π. είμαστε πια βέβαιοι ότι, όταν ο Θεοτοκόπουλος το 1567 αναχώρησε για τη Βενετία, ήταν ήδη ώριμος ζωγράφος, έτοιμος να αναμετρηθεί με τις μεγάλες καλλιτεχνικές προκλήσεις της εποχής του.
O Νικόλαος Μ. Παναγιωτάκης, (1935-1997) γεννήθηκε στο Ηράκλειο της Κρήτης. Σπούδασε φιλολογία στα Πανεπιστήμια Αθηνών και Λονδίνου. Υφηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών (1966), επισκέπτης καθηγητής στο Παν/μιο του Τέξας (1968), ερευνητής του Κέντρου Βυζαντινών Σπουδών του Dumbarton Oaks (1969-1970), και καθηγητής Βυζαντινής Φιλολογίας του Παν/μίου Ιωαννίνων (1971-1988) και του Παν/μίου Κρήτης (1988-1997). Διετέλεσε αντιπρόεδρος και μέλος της Διοικούσας Επιτροπής του Παν/μίου Κρήτης (1974-1986) και διευθυντής του Ελληνικού Ινστιτούτου Βυζαντινών και Μεταβυζαντινών Σπουδών της Βενετίας (1989-1997). Πήρε μέρος σε πολλά διεθνή επιστημονικά συνέδρια και έγραψε πλήθος μελετών για το βυζαντινό και μεταβυζαντινό ελληνισμό και για τον πολιτισμό της Κρήτης κατά την περίοδο της βενετοκρατίας. Οι σημαντικότερες είναι: Θεοδόσιος ο Διάκονος και το ποίημα αυτού "Άλωσις της Κρήτης", Ηράκλειο 1960, Λέων ο Διάκονος.Α. Τα βιογραφικά. Β. Χειρόγραφα και εκδόσεις, Αθήνα, 1965, Η κρητική περίοδος της ζωής του Δομήνικου Θεοτοκόπουλου, Ρέθυμνο 1986, Ο ποιητής του "Ερωτόκριτου" και άλλα βενετοκρητικά ποιήματα, Ηράκλειο 1989, Φραγκίσκος Λεονταρίτης, κρητικός μουσικοσυνθέτης του δέκατου έκτου αιώνα. Μαρτυρίες για τη ζωή και το έργο του Βενετία 1990 κ.ά. Μετά τον αδόκητο θάνατό του κυκλοφόρησαν: Κρητικό Θέατρο. Μελέτες, Στιγμή, Αθήνα 1998 ,Τα νεανικά χρόνια του Δομήνικου Θεοτοκόπουλου ΠΕΚ, Ηράκλειο 1999. Φίλοι , συνεργάτες και μαθητές του αφιέρωσαν στη μνήμη του τον τόμο: Ενθύμησις Νικολάου Μ. Παναγιωτάκη, ΠΕΚ/ Βικελαία Δημοτική Βιβλιοθήκη Ηρακλείου, Ηράκλειο, 2000.
