Ο Αχμέτ Νταβούτογλου στο ανά χείρας βιβλίο επιχειρεί να αναδείξει τα πλεονεκτήματα της Τουρκίας ως κοινωνίας και ως κράτους λόγω της κομβικής γεωγραφικής περιοχής στην οποία ανήκει. Υποστηρίζει την ανάπτυξη μίας καλά σχεδιασμένης οικονομικής, πολιτισμικής και στρατηγικής εκδίπλωσης σε όλο το φάσμα της διεθνούς πολιτικής και ιδιαίτερα στον Ισλαμικό κόσμο. Επίσης, μεταξύ πολλών άλλων, καταθέτει την τουρκική θέση για την Ευρώπη, το Κυπριακό, το Αιγαίο, τα Βαλκάνια καθώς και για τα γεωπολιτικά, γεωστρατηγικά, γεωπολιτιστικά και γεωοικονομικά ζητήματα που αφορούν την Τουρκία στην περιφέρειά της και πέραν αυτής. Η νεοοθωμανική κοσμοθεωρία και η στρατηγική του Νταβούτογλου σκοπό έχουν να καταστήσουν την Τουρκία μία από τις μεγαλύτερες δυνάμεις του κόσμου στον 21ο αιώνα.
Περιεχόμενα:
Εισαγωγικό σημείωμα των εκδόσεων Ποιότητα
Πρόλογος
Εισαγωγή
ΜΕΡΟΣ Α΄ΕΝΝΟΙΟΛΟΓΙΚΟ ΚΑΙ ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1Οι παράμετροι της ισχύος και ο στρατηγικός σχεδιασμός1.1. Η εξίσωση της ισχύος και τα στοιχεία της 1.1.1. Τα σταθερά δεδομένα: γεωγραφία, ιστορία, πληθυσμός και πολιτισμός 1.1.2. Τα δυναμικά δεδομένα: Η οικονομία, η τεχνολογία και η στρατιωτική ικανότητα 1.1.3. Η στρατηγική νοοτροπία και η πολιτισμική ταυτότητα 1 .1.4. Στρατηγικός σχεδιασμός και πολιτική βούληση1.2. Ο ανθρώπινος παράγοντας και ο πολλαπλασιαστής επιρροής στη διαμόρφωση της στρατηγικής1.3. Παράδειγμα ενός πεδίου εφαρμογής: Η αμυντική βιομηχανία 1.3.1. Οι παράμετροι ισχύος και η αμυντική βιομηχανία 1.3.2. Οι παράμετροι ισχύος της Τουρκίας και η αμυντική της δομή
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2Η ανεπάρκεια στρατηγικής θεωρίας και οι συνέπειές της2.1. Η επανερμηνεία των στοιχείων ισχύος της Τουρκίας 2.2. Η ανεπάρκεια στρατηγικής θεωρίας 2.2.1. Το θεσμικό και δομικό υπόβαθρο 2.2.2. Το ιστορικό υπόβαθρο 2.2.3. Το ψυχολογικό υπόβαθρο: Η διχασμένη προσωπικότητα και η ιστορική συνείδηση
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3Η ιστορική κληρονομιά και η διεθνής θέση της Τουρκίας3.1. Η διεθνής θέση της Τουρκίας στο πλαίσιο της ιστορικής διαδικασίας3.2. Η μεταψυχροπολεμική περίοδος και οι εξωτερικοί παράμετροι της διεθνούς θέσης 3.3. Η πολιτική κουλτούρα και οι εσωτερικές παράμετροι της διεθνούς θέσης 3.3.1. Η ιστορική κληρονομιά και το υπόβαθρο πολιτικής κουλτούρας 3.3.2. Η ιστορική συνέχεια και τα πολιτικά ρεύματα 3.3.2.1. Νεοοθωμανισμός 3.3.2.2. Νεοαποικιοκρατία και ισλαμισμός 3.3.2.3. Η φιλοσοφία του Διαφωτισμού και ο ριζοσπαστικός δυτικισμός 3.3.2.4. Από τον τουρκισμό στον νεοεθνικισμό 3.3.3. Η μεταψυχροπολεμική περίοδος και τα πολιτικά ρεύματα....
ΜΕΡΟΣ Β΄ΤΟ ΘΕΩΡΗΤΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ: ΔΙΑΒΑΘΜΙΣΜΕΝΗ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ ΠΕΔΙΩΝ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4Οι γεωπολιτικές θεωρίες: Η μεταψυχροπολεμική περίοδος και η Τουρκία 4.1. Η αντίληψη του χώρου, οι γεωγραφικοί προσδιορισμοί και οι χάρτες4.2. Γεωπολιτικές θεωρίες και παγκόσμιες στρατηγικές4.3. Η μεταψυχροπολεμική περίοδος και τα πεδία γεωπολιτικού κενού4.4. Ο επαναπροσδιορισμός της γεωπολιτικής δομής της Τουρκίας
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5H εγγύς χερσαία περιοχή. Βαλκάνια, Μέση Ανατολή, Καύκασος5.1. Οι ιστορικές/γεωπολιτικές αναγκαιότητες και τα Βαλκάνια5.2. Η πύλη που ανοίγεται προς την Ασία και ο Καύκασος5.3. Μία αναπόφευκτη ενδοχώρα (Hinterland): Η Μέση Ανατολή5.4. Οι συνοριακές ευελιξίες της εγγύτερης χερσαίας περιοχής και οι σχέσεις με τις γειτονικές χώρες
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6Εγγύς θαλάσσια περιοχή. Εύξεινος Πόντος, Ανατολική Μεσόγειος, Περσικός κόλπος, Κασπία6.1. Ιστορική αναδρομή6.2. Η περίοδος του Ψυχρού πολέμου και οι πολιτικές θάλασσας της Τουρκίας6.3. Η μεταψυχροπολεμική περίοδος και τα στοιχεία της νέας στρατηγικής θάλασσας 6.3.1. Η περιοχή του Εύξεινου Πόντου και οι εξαρτώμενες υδάτινες αρτηρίες 6.3.2. Ο στρατηγικός κόμβος της Ευρασίας: Τα Στενά 6.3.3. Η περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου: Το Αιγαίο και η Κύπρος 6.3.3.1. Ο θαλάσσιος ζωτικός χώρος και το Αιγαίο 6.3.3.2. Το στρατηγικό αδιέξοδο της Τουρκίας: Το Κυπριακό.... 6.3.4. Ο Περσικός κόλπος και η περιοχή της Ινδίας 6.3.5. Η περιοχή της Κασπίας
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 7Η εγγύτερη προς την Τουρκία ηπειρωτική περιοχή. Ευρώπη, Βόρεια Αφρική, Νότια Ασία, Κεντρική και Ανατολική Ασία7.1. Οι πολιτικές ηπειρωτικής κλίμακας και οι ορισμοί κατά τη μεταψυχροπολεμική περίοδο7.2. Οι πολιτικές εγγύς ηπειρωτικής περιοχής των παγκόσμιων και περιφερειακών δυνάμεων7.3. Τα κύρια στοιχεία της εγγύς χερσαίας περιοχής της Τουρκίας 7.3.1. Η μεταστροφή στην έννοια της «Ευρώπης» και η Τουρκία 7.3.2. Το ασιατικό βάθος 7.3.3. Το άνοιγμα προς την Αφρική 7.3.4. Περιοχές διηπειρωτικής αλληλεπίδρασης: Ο Ατλαντικός ωκεανός, οι στέπες, η Βόρεια Αφρική και η δυτική Ασία 7.3.4.1. Η περιοχή του Ατλαντικού ωκεανού που βρίσκεται μεταξύ των ηπείρων της Αμερικής και Ευρώπης 7.3.4.2. Οι στέπες της ανατολικής Ευρώπης και ο Εύξεινος Πόντος 7.3.4.3. Η Μεσόγειος και η Βόρειος Αφρική 7.3.4.4. Η δυτική Ασία και/ή η Μέση Ανατολή
ΜΕΡΟΣ Γ΄ΤΑ ΠΕΔΙΑ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ: ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΑ ΜΕΣΑ ΚΑΙ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΕΣ ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 8Οι στρατηγικοί δεσμοί της Τουρκίας και τα εργαλεία της εξωτερικής πολιτικής της 8.1. Ο ατλαντικός άξονας και η Τουρκία στο πλαίσιο της νέας στρατηγικής αποστολής του ΝΑΤΟ 8.1.1. Η αμερικανική στρατηγική και το ΝΑΤΟ 8.1.2. Η μεταψυχροπολεμική περίοδος και η αναζήτηση νέας αποστολής του ΝΑΤΟ 8.1.3. Η επιχείρηση στο Κόσοβο και ο ορισμός της παγκόσμιας αποστολής του ΝΑΤΟ 8.1.4. Η νέα στρατηγική αποστολή του ΝΑΤΟ και η Τουρκία 8.1.4.1. Η παγκόσμια αποστολή του ΝΑΤΟ και η Τουρκία 8.1.4.2. Το ΝΑΤΟ και οι σχέσεις Τουρκίας-ΗΠΑ 8.1.4.3. Το ΝΑΤΟ και οι σχέσεις Τουρκίας-Ευρώπης 8.1.4.4. Τα σχέδια διεύρυνσης του ΝΑΤΟ και η Τουρκία 8.1.4.5. Το ΝΑΤΟ και οι σχέσεις Τουρκίας-Ρωσίας8.2. Ο Οργανισμός Ασφάλειας και Συνεργασίας της Ευρώπης (ΟΑΣΕ) 8.3. Ο Οργανισμός της Ισλαμικής Διάσκεψης: Η ζώνη γεωπολιτικής και γεωπολιτισμικής αλληλεπίδρασης της Αφροευρασίας 8.3.1. Ο Ισλαμικός κόσμος στον 20ό αιώνα: Εννοιολογική και πολιτική αλλαγή 8.3.2. Η μεταψυχροπολεμική περίοδος και ο Ισλαμικός κόσμος στον 21ο αιώνα 8.3.3. Η Τουρκία και ο Ισλαμικός κόσμος 8.3.4. Το μέλλον της Ισλαμικής Διάσκεψης και η αναδιοργάνωσή της8.4. Ο Οργανισμός της Οικονομικής Συνεργασίας: Το ασιατικό βάθος 8.5. Οργανισμός Οικονομικής Συνεργασίας παρευξείνιων χωρών: Οι στέπες και ο Εύξεινος Πόντος8.6. Ο D-8 και οι συνδέσεις Ασίας-Αφρικής8.7. Η διεθνής οικονομικοπολιτική και οι G-20
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 9 Ο στρατηγικός μετασχηματισμός και τα Βαλκάνια9.1. Οι αντιπαραθέσεις του διεθνούς συστήματος και τα Βαλκάνια κατά τη μεταψυχροπολεμική περίοδο9.2. Οι ενδοπεριφερειακές ισορροπίες κατά τη μεταψυχροπολεμική περίοδο9.3. Η κρίση της Βοσνίας και η συμφωνία του Ντέιτον9.4. Η επέμβαση ΝΑΤΟ και το μέλλον του Κοσόβου9.5. Οι αρχές της βαλκανικής πολιτικής της Τουρκίας 9.5.1. Ιστορική κληρονομιά και Βαλκάνια 9.5.2. Η διαπεριφερειακή εξάρτηση 9.5.3. Ενδοπεριφερειακές ισορροπίες 9.5.4. Πολιτικές περικύκλωσης της περιοχής 9.5.5. Παγκόσμια στρατηγικά μέσα στη βαλκανική πολιτική
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 10Η Μέση Ανατολή: Η παγκόσμια οικονομικοπολιτική και το κλειδί των στρατηγικών ισορροπιών10.1. Οι παράγοντες που επηρεάζουν τη διεθνή θέση της Μέσης Ανατολής 10.1.1. Ο γεωγραφικός και γεωπολιτικός παράγοντας 10.1.2. Ο ιστορικός και γεωπολιτισμικός παράγοντας 10.1.3. Ο γεωοικονομικός παράοντας10.2. Οι παγκόσμιες δυνάμεις και η Μέση Ανατολή 10.2.1. Οι βασικές παράμετροι της αμερικανικής στρατηγικής και η Μέση Ανατολή 10.2.2. Οι ευρωπαϊκές δυνάμεις και η Μέση Ανατολή 10.2.3. Οι ασιατικές δυνάμεις και η Μέση Ανατολή10.3. Οι ενδοπεριφερειακές ισορροπίες και η Μέση Ανατολή 10.3.1. Η γεωπολιτική της περιφέρειας και ο μηχανισμός στρατηγικού τριγώνου 10.3.2. Οι εσωτερικές ισορροπίες του Αραβικού κόσμου: Η κρίση του αραβικού εθνικισμού και το ζήτημα της πολιτικής νομιμότητας 10.3.3. Η νέα στρατηγική του Ισραήλ και η Μέση Ανατολή 10.3.3.1. Το ιστορικό υπόβαθρο 10.3.3.2. Το Ισραήλ ως έθνος-κράτος και οι παγκόσμιες/περιφερειακές ισορροπίες 10.3.3.3. Η μεταψυχροπολεμική περίοδος και η νέα στρατηγική του Ισραήλ 10.3.4. Οι περιφερειακές ισορροπίες και η ειρηνευτική διαδικασία της Μέσης Ανατολής10.4. Οι θεμελιώδεις δυναμικές της πολιτικής της Μέσης Ανατολής και η Τουρκία 10.4.1. Η πολιτική της Βόρειας Μέσης Ανατολής από τη σκοπιά της διεθνούς συγκυρίας 10.4.2. Η γεωπολιτική αλλαγή στη Μέση Ανατολή και η πολιτική επί της Βόρειας Μέσης Ανατολής (Ανατολική Μεσόγειος-Μεσοποτμία) της Τουρκίας 10.4.2.1. Ο άξονας Μεσοποταμίας-Περσικού κόλπου 10.4.2.2. Ο άξονας Ανατολικής Μεσογείου και οι τουρκοσυριακές σχέσεις 10.4.3. Η πολιτική της Μέσης Ανατολής της Τουρκίας από τη σκοπιά των τουρκοαραβικών σχέσεων 10.4.3.1. Το ιστορικό/ψυχολογικό υπόβαθρο 10.4.3.2. Οι ισορροπίες της Μέσης Ανατολής και οι τουρκοαραβικές σχέσεις 10.4.3.3. Οι προοπτικές σχετικά με τη Μέση Ανατολή και το μέλλον των τουρκοαραβικών σχέσεων 10.4.4. Οι παγκόσμιες και περιφερειακές διαστάσεις των τουρκοϊσραηλινών σχέσεων 10.4.4.1. Η παγκόσμια διάσταση 10.4.4.2. Η περιφερειακή στρατηγική του Ισραήλ, η ειρηνευτική διαδικασία της Μέσης Ανατολής και οι τουρκοϊδραηλινές σχέσεις 10.4.5. Οι τουρκοϊρανικές σχέσεις από το ιστορικό βάθος στη γεωπολιτική αλληλεπίραση 10.4.5.1. Το γεωπολιτικό και ιστορικό υπόβαθρο των τουρκοϊρανικών σχέσεων 10.4.5.2. Η παγκόσμια διάσταση των τουρκοϊρανικών σχέσεων 10.4.5.3. Οι περιφερειακές πτυχές των τουρκοϊρανικών σχέσεων 10.4.6. Το «Κουρδικό ζήτημα» από τη σκοπιά των παγκόσμιων και περιφερειακών ηγεμονιών, το Βόρειο Ιράκ και η Τουρκία 10.4.6.1. Το γεωπολιτικό, γεωοικονομικό και γεωεθνικό/γεωπολιτισμικό υπόβαθρο του «Κουρδικού ζητήματος» 10.4.6.2. Τα παγκόσμια υποκείμενα, τα πεδία αβεβαιότητας και το «Κουρδικό ζήτημα» 10.4.6.3. Εσωτερική πολιτική κουλτούρα και περιφερειακή δραστηριότητα
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 11Η πολιτική της Κεντρικής Ασίας στην ευρασιατική ισορροπία δυνάμεων 11.1. Οι παράγοντες που επηρεάζουν τη διεθνή θέση της Κεντρικής Ασίας 11.1.1. Ο γεωγραφικός και γεωπολιτικός παράγοντας 11.1.2. Ο ιστορικός και γεωπολιτισμικός παράγοντας 11.1.3. Ο δημογραφικός και γεωοικονομικός παράγοντας11.2. Η μετασοβιετική περίοδος και η μεταβολή στην Κεντρική Ασία11.3. Η ισορροπία διεθνών δυνάμεων και η Κεντρική Ασία κατά τη μεταψυχροπολεμική περίοδο 11.3.1. Οι παγκόσμιες δυνάμεις και η Κεντρική Ασία 11.3.2. Οι ενδοασιατικές δυνάμεις, οι περιφερειακές ισορροπίες και η Κεντρική Ασία 11.3.3. Οι ενδοπεριφερειακές ισορροπίες11.4. Η τουρκική εξωτερική πολιτική και η στρατηγική της Κεντρικής Ασίας 11.4.1. Η κεντροασιατική πολιτική της Τουρκίας από τη ρητορεία στη στρατηγική 11.4.1.1. Ανεπάρκεια ψυχολογικής, θεωρητικής και θεσμικής προετοιμασίας 11.4.1.2. Στρατηγικός συντονισμός και ιεράρχηση 11.4.2. Οι στρατηγικές προτεραιότητες της Τουρκίας για την Κεντρική Ασία 11.4.2.1. Τα παγκόσμια υποκείμενα και η κεντροασιατική πολιτική της Τουρκίας 11.4.2.2. Οι ασιατικές ισορροπίες και η πολιτική της Κεντρικής Ασίας της Τουρκίας 11.4.2.3. Το άνοιγμα της Κεντρικής Ασίας στον κόσμο και ο ανταγωνισμός της Δυτικής Ασίας
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 12Η Ευρωπαϊκή Ένωση: Η ανάλυση μιας πολυδιάστατης και πολυεπίπεδης σχέσης12.1. Το επίπεδο των διπλωματικών/πολιτικών σχέσεων12.2. Το επίπεδο της οικονομικής/κοινωνικής ανάλυσης12.3. Το επίπεδο της νομικής ανάλυσης12.4. Το επίπεδο στρατηγικής ανάλυσης 12.4.1. Η παγκόσμια διάσταση 12.4.2. Η ηπειρωτική διάσταση 12.4.3. Η περιφερειακή διάσταση 12.4.4. Ένα παράδειγμα διμερούς στρατηγικής ανάλυσης: Το στρατηγικό βάθος και οι τουρκογερμανικές σχέσεις κατά τη μεταψυχροπολεμική περίοδο12.5. Το επίπεδο μετάβασης πολιτισμού/κουλτούρας 12.5.1. Το ιστορικό υπόβαθρο της ΕΕ ως νεοπαραδοσιακή αντίδραση 12.5.2. Το ιστορικό υπόβαθρο στο εκκρεμές μεταξύ κατά μέτωπο αντιπαράθεσης/ολοκλήρωσης και οι σχέσεις ΕΕ-Τουρκίας 12.5.3. Διαπολιτισμικές αλληλεπιδράσεις και σχέσεις Τουρκίας-ΕΕ... 12.6. Οι σχέσεις Τουρκίας-ΕΕ στη μέγγενη των ιστορικών αντιδράσεων
Συμπεράσματα
Συντομογραφίες
Κριτικές:
Ανθολόγιο επιφυλλίδων
1. Προδημοσίευση: Έθνος, 16.5.2010. «Δια χειρός Νταβούτογλου».
2. Προδημοσίευση: Ελευθεροτυπία, 22.5.2010. «Ζωτικό χώρο αναζητεί η Τουρκία».
3. Χ. Γιανναράς, «Στρατηγική λογική κατέναντι αφασίας». Kαθημερινή, 13.06.2010.
4. Στέλιος Ράμφος, «Το Ισλάμ παραλύει την Τουρκία». To Βήμα, 27.06.2010.
5. Αρ. Μηχαηλίδη, «Θαυμάζοντας τον Νταβούτογλου». Φιλελεύθερος, 20.5.2010.
6. Σ. Ιακωβίδης, Νταβούτογλου, ο Μεγάλος Βεζύρης. Η Σημερινή, 23.5.2010.
7. Π. Ήφαιστος, «Η “Νταβουτόγλεια” διεθνολογία». Η Σημερινή, 30.05.2010.
8. Χρήστος Ιακώβου, «Νεοοθωμανικός ηγεμονισμός με στρατηγικό βάθος». Πολίτης, 30.5.2010.
9. Π. Ήφαιστος, «Νταβούτογλου καλεί Χριστόφια: Άλλαξε πορεία 180°». Φιλελεύθερος, 30.5.2010.
10. Π. Ήφαιστος, «Νταβουτόγλεια αφυπνιστικά ερεθίσματα». Μακεδονία, 6.6.2010.
11. Νίκος Λυγερός, «Στρατηγικό βάθος και το Τουρκικό δόγμα περί ζωτικού χώρου». Το Παρόν, 20.06.2010.
12. Συζήτηση στην εκπομπή Ανιχνεύσεις του Παντελή Σαββίδη με τους Χ. Γιανναρά, Ν. Σαρρή, Π. Ήφαιστο, Σ. Καλεντερίδη. ΕΤ3, 9.06.2010
13. Νεοκλής Σαρρής, «Μόνο ο Χίτλερ θα συμφωνούσε». Ο Χρόνος, 11.6.2010.
14. Σάββας Ιακωβίδης, «Το όραμα Νταβούτογλου ως ελληνικός εφιάλτης». Η Σημερινή, 13.06.2010.
15. Σάββας Καλεντερίδης, «Στρατηγικό βάθος ή στρατηγικό αδιέξοδο». Ινφογνώμων, 16.06.2010.
16. Π. Ήφαιστος, «Νταβούτογλου, Στρατηγικό βάθος και η πνευματική αμηχανία αν όχι ανημποριά των νεοελλήνων». Το Παρόν, 17.6.2010.
17. Φοίβος Κλόκκαρης, «Νταβούτογλου και αποστρατικοποίηση». Ινφογνώμων, 18.06.2010.
18. Του Σάββα Ιακωβίδη «Το “Στρατηγικό βάθος” των Τουρκικών μεθοδεύσεων εναντίον Ελλάδας – Κύπρου». Συνέντευξη Π. Ήφαιστος.
19. Ian O. Lesser, «Rethinking Turkish-Western Relations: A Journey Without Maps». GMF, 30.06.2010.
20. Μ. Μεγαλοκονόμου, «Το στρατηγικό βάθος της Τουρκίας κατά τον Νταβούτογλου. Θεωρία και πράξη». Πρέσβη Ε.Τ., 1.07.2010.
21. Αριάνα Φερεντίνου, «Το Αιγαίο μυρίζει πετρέλαιο και…μπελάδες». Hurriyet, 2.7.2010.
22. Θάνος Βερέμης, «Ολική επαναφορά». Καθημερινή, 4.7.2010.
